Wereld Bloeddonordag

Actueel
Bloeddonatie

De Wereld bloeddonordag die jaarlijks wordt georganiseerd is bedoeld als een ode aan alle mensen die een aantal keren per jaar hun bloed geven ten behoeve van de medemens. Ze worden ‘onzichtbare helden’ genoemd vanwege de anonimiteit van een bloed- of plasmadonor. 

Bloeddonoren zijn natuurlijk superbelangrijk wanneer een patiënt in welke traumatische situatie dan ook, een bloedtransfusie behoeft. Gelukkig hebben we dan de bloedbank die dit alles bewaard. Op de bloedbank wordt bloed van de donoren afgegeven en bewaard voor patiënten de dit nodig hebben. Meestal is dit in een vast gebouw, maar Nederland kent ook mobile bloedbanken. Op deze manier kan bloed sneller en makkelijker geleverd worden. Sinds 2003 bestaat er in Nederland ook een bloeddonorbank voor dieren. Het bloed van katten en honden wordt hier opgeslagen en zo nodig geleverd in binnen- en buitenland.

Hoe is het zo gekomen?

Karl Landsteiner ontwikkelde in 1901 het systeem van bloedgroepen. In 1937 ontdekte hij de resusfactor en hiermee werd het veilig om het bloed van de ene naar de andere persoon te geven zonder complicaties. De volgende stap werd in de 2e wereldoorlog gezet omdat men toen een methode ontwikkelde waardoor het bloed gedurende langere tijd buiten het lichaam toch houdbaar gehouden kon worden. Hiermee was de bloedbank geboren, in eerste instantie in ieder ziekenhuis. Elk ziekenhuis had daarmee haar eigen voorraad. Deze voorraad werd op niveau gehouden door steeds mensen in de omgeving een verzoek te sturen bloed te geven. Het bloed werd in de koelkast bewaard. In de latere jaren is de bloedbank steeds meer geprofessionaliseerd.

Welke vormen van donaties kennen we?

Bloed bestaat uit verschillende componenten: rode bloedcellen (erytrocyten), plasma en bloedplaatjes (trombocyten). Een patiënt krijgt alleen het bestanddeel dat hij nodig heeft. In sommige gevallen is het beter voor de patiënt dat de donor deze componenten apart geeft. Daarom kun je bij de bloedbank naast bloed ook andere soorten donaties geven: plasma, bloedplaatjes en stamcellen.

Plasma geven

Als plasmadonor doneer je alleen plasma, dat voornamelijk bestaat uit vocht en eiwitten. Je kunt alleen plasmadonor worden als je al bloeddonor bent.

  • Plasma (in zijn geheel) wordt toegediend aan patienten met brandwonden of zeer groot bloedverlies.
  • Plasma wordt gebruikt om medicijnen te maken.

Bloedplaatjes geven

In elke bloeddonatie zitten bloedplaatjes (trombocyten). Hiermee helpen we patiënten die zelf onvoldoende bloedplaatjes aanmaken. Vaak zijn dit patiënten met een kwaadaardige bloedziekte, zoals leukemie, die bestraling of chemotherapie krijgen. Soms helpt een transfusie van willekeurige bloedplaatjes niet, omdat het lichaam van de patiënt de bloedplaatjes van de donor direct afbreekt. Dan vragen we een donor om bloedplaatjes te geven, die precies passen bij de patiënt. Je kunt alleen bloedplaatjes geven als je al bloed- of plasmadonor bent.

Stamcellen geven

Stamcellen zijn cellen die nieuwe cellen voortbrengen en zitten in de beenmergholtes van onze botten. Bloedstamcellen maken alle cellen die je in je bloed kunt vinden: rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes (trombocyten). Patiënten met een kwaadaardige bloedziekte kunnen soms het beste behandeld worden door een transplantatie van gezonde stamcellen van een donor. Levensreddende stamcellen zijn afkomstig van een donor met stamcellen die zo veel mogelijk gelijkenis vertonen met die van de patiënt. Ben je bloed- of plasmadonor (min. 1 donatie), gezond en tussen de 18 en 51 jaar, dan kun je je aanmelden als stamceldonor.

Navelstrengbloed geven

In Leiden, waar de Sanquin Navelstrengbloedbank gevestigd is, slaan we de stamcellen uit het navelstrengbloed op. Het navelstrengbloed wordt direct na de geboorte van de baby gedoneerd, als de navelstreng is doorgeknipt. Dit is geheel pijnloos en zonder risico.

Bloed geven voor jezelf

Als je een bloedtransfusie nodig hebt, kan het soms wenselijk zijn om daarvoor je eigen bloed te gebruiken. Bij autoloog bloed geven, geef je voorafgaand aan de operatie een aantal keer bloed voor jezelf. Een autologe bloeddonatie kan bij Sanquin Bloedvoorziening onder bepaalde voorwaarden, zoals voor een geplande operatie. Om in aanmerking te komen voor een autologe bloeddonatie, moet je arts een aanvraag bij de bloedbank indienen.

Medicijnontwikkeling

Wellicht is dat niet bij iedereen bekend, maar het bloed kan ook gebruikt worden voor het ontwikkelen van medicijnen.

De donoren

Het is niet zo gek om de bloed- c.q. plasmadonoren in het zonnetje te zetten. Vaak zijn het mensen met een grote betrokkenheid en idealen. Ze bezitten een groot inlevingsvermogen, want vaak ontstaat het gevoel om iets te willen doen vanuit betrokkenheid met de medemens. Want wat als deze zieke mens in crisis, geen bloed zou kunnen krijgen…

Voor- of ook nadelen?

Voor de patiënten lijken er, zeker in ernstige situaties, alleen maar voordelen. Het ontvangen van bloed helpt ze er vaak weer bovenop en ze kunnen hun leven vervolgen. Zonder dit bloed zou het wel eens anders afgelopen kunnen zijn. Wel zien we in de praktijk soms kenmerkende patronen van mensen die bloed hebben ontvangen. In het bloed van de ander zit immers ook de persoonlijke informatie van deze ander. En wat doet dit met jou? We zien mensen die moe blijven, allergieën ontwikkelen die voorheen hen vreemd waren of een andere smaak, voorkeur of afkeer van voeding ontwikkelen. Soms gaat het nog verder en ontstaat er de vraag; wie was ik ook al weer? Is alles wat ik ben gaan voelen wel van mij, hoort het bij mij of is dit een reactie op de bloedtransfusie?

En voor de donor?

Donorschap kun je voor langere tijd aangaan. Als je zelf gezond bent en een specifieke bloedgroep hebt, wordt je aangemoedigd om met enige regelmaat je bloed te doneren. Het is immers broodnodig. Toch zien we na enige tijd een niet te traceren weerstandsprobleem ontstaan. Vaak gepaard gaan met b.v. heftige bloedingen in de overgangsfase. En bij mannen een grote onverklaarbare vermoeidheid. Het bloed geven is een nobele actie en gedachte. Echter, het volume wordt weer aangemaakt maar de kwaliteit van je bloed wordt nooit meer zo als het van oorsprong bij je hoort. Dat maakt dat je wanneer je gedurende heel lange tijd bloed geeft, dit uitputting tot gevolg heeft. Er vindt een soort van verdunning plaats waardoor de kracht (lees kwaliteit) verloren gaat. Uiteraard is dit een langzaam proces, grotendeels op de achtergrond totdat er daadwerkelijk klachten ontwikkeld worden.

Oplossing?

Betekent dit dat we geen bloed meer moeten geven? Nee, zeker niet. Maar als alle 17 miljoen Nederlanders allemaal een beetje bloed zouden geven hebben we een grote voorraad zonder dat er iemand last van krijgt. Wanneer het neerkomt op een relatief kleine groep mensen is dit voor deze groep, veel meer belastend.  Wereld bloeddonordag wordt dan een dag voor ons allemaal.

Bekijk ook deze documentaire over bloeddonaties.

Foto: WHO